Jakie są rodzaje fluoryzacji?

Fluoryzacja to jedna z podstawowych czynności stomatologii profilaktycznej – prosty, a zarazem skuteczny sposób na ochronę szkliwa zębów przed próchnicą. Stosowanie preparatów zawierających fluor znacząco zmniejsza ryzyko demineralizacji szkliwa, wzmacnia je, a w niektórych przypadkach nawet odwraca wczesne etapy procesu próchnicowego. Mimo powszechności samego zabiegu mało kto zdaje sobie sprawę, że istnieje kilka metod fluoryzacji, dostosowanych do wieku pacjenta, jego zdolności higienicznych czy warunków klinicznych.

W tym artykule omawiamy różne rodzaje fluoryzacji – zarówno te przeprowadzane w gabinecie stomatologicznym, jak i te, które można wykonać samodzielnie w domu. Podpowiemy również, czym różni się fluoryzacja egzogenna od endogennej oraz jakie są zalety każdej z nich.

Czym jest fluoryzacja?

Fluoryzacja to działanie polegające na dostarczaniu fluoru do szkliwa zębów, by uczynić je odporniejszym na działanie kwasów produkowanych przez bakterie w jamie ustnej. Fluor pomaga w remineralizacji – procesie odbudowy mikrouszkodzeń szkliwa – a także ogranicza rozwój bakterii próchnicotwórczych.

Wyróżniamy dwa główne typy fluoryzacji:

• endogenną (wewnętrzną) – czyli dostarczanie fluoru do organizmu od środka (np. przez wodę pitną lub suplementy);
• egzogenną (zewnętrzną) – czyli miejscową aplikację fluoru na powierzchnię zębów (np. pasty, lakiery, płukanki, żele).

Fluoryzacja endogenna – rzadziej stosowana, ale wciąż istotna

Fluoryzacja endogenna polega na systemowym dostarczaniu fluoru do organizmu – głównie drogą doustną. W praktyce może to oznaczać:

• fluorkowanie wody pitnej (praktykowane m.in. w USA),
• dodawanie fluoru do mleka lub soli kuchennej (w niektórych krajach),
• stosowanie suplementów diety zawierających fluor (np. krople czy tabletki – podawane dzieciom zgodnie z zaleceniem lekarza).

Ten typ fluoryzacji jest skuteczny głównie w okresie rozwoju uzębienia – czyli u dzieci do ok. 12–14. roku życia. Fluor, dostarczony w odpowiednich ilościach, wbudowuje się w strukturę tworzących się zębów, wzmacniając je od wewnątrz.

Uwaga! Zbyt duża ilość fluoru może powodować zmiany w szkliwie – dlatego suplementacja zawsze powinna być prowadzona pod kontrolą lekarza.

Fluoryzacja egzogenna – najczęściej stosowana i najbardziej dostępna

Zdecydowana większość zabiegów fluoryzacyjnych to fluoryzacja miejscowa (egzogenna) – czyli dostarczanie fluoru bezpośrednio na powierzchnię zębów. Tę metodę możemy podzielić na kilka sposobów aplikacji.

1. Fluorowanie kontaktowe (np. lakierowanie, żelowanie)

To klasyczna metoda stosowana w gabinetach stomatologicznych. Polega na dokładnym oczyszczeniu i osuszeniu zębów, a następnie nałożeniu preparatu zawierającego jony fluorkowe (żel, pianka lub lakier). Aplikację przeprowadza się za pomocą specjalnej łyżki, tamponu lub pędzelka.

Czas działania preparatu to ok. 5 minut, a pełne wchłonięcie fluoru zajmuje do 60 minut – dlatego po zabiegu pacjent nie powinien nic jeść ani pić przez co najmniej godzinę.
Zalecana częstotliwość:

• żele i pianki: do 10 razy w roku,
• lakiery fluorkowe: raz na pół roku.

To metoda powszechnie stosowana zarówno u dzieci, jak i dorosłych – zwłaszcza tych z dużym ryzykiem próchnicy.

2. Metoda Knutsona

Historyczna, ale nadal skuteczna metoda, stosowana głównie u dzieci. Polega na czterokrotnym zastosowaniu 2% roztworu fluorku sodu w tygodniowych odstępach.

Etapy:

• oczyszczenie zębów,
• izolacja od śliny (np. wałeczki, ślinociąg),
• osuszenie zębów,
• aplikacja preparatu za pomocą pędzelka lub watki,
• pozostawienie na 4 minuty,
• usunięcie preparatu bez płukania wodą.

Po zabiegu dziecko nie powinno jeść i pić przez co najmniej 30 minut.

3. Metoda Berggrena-Welandera

Ta metoda umożliwia samodzielną aplikację preparatu z fluorem, najczęściej w warunkach szkolnych lub domowych – pod warunkiem, że dziecko ma powyżej 6 lat i potrafi prawidłowo szczotkować zęby oraz wypluwać płyn.

Polega na szczotkowaniu zębów przez ok. 3 minuty szczoteczką zwilżoną roztworem fluorku (0,5–1%) lub żelem. Zabieg powtarza się co dwa tygodnie i należy wykonać go 5 razy.

Zaletą tej metody jest łatwość wykonania, niskie koszty oraz możliwość edukowania dzieci na temat higieny.

4. Metoda Torella (płukanki fluorkowe)

Popularna szczególnie w szkołach i przedszkolach. Dzieci powyżej 6. roku życia co dwa tygodnie płuczą jamę ustną 0,2% roztworem fluorku sodu przez 3–5 minut.

To metoda bardzo prosta i tania, ale wymaga kontroli osoby dorosłej oraz odpowiedniego przygotowania dzieci (nie można połykać płynu!).

Fluoryzacja domowa – jak wspierać efekt zabiegów?

Codzienna higiena jamy ustnej to również forma fluoryzacji miejscowej – jeśli tylko stosujemy pasty z odpowiednim stężeniem fluoru:

• dzieci 0–6 lat: 1000 ppm fluoru,
• dzieci 6+ i dorośli: 1450 ppm fluoru.

Dla osób z wysokim ryzykiem próchnicy (np. noszących aparaty ortodontyczne) zaleca się pasty o wyższym stężeniu – 5000 ppm (tylko na receptę).

Uzupełnieniem mogą być:

• płukanki fluorkowe do codziennego stosowania (np. 0,05% NaF),
• żele do stosowania 1–2 razy w tygodniu,
• szczoteczki soniczne, które pomagają lepiej rozprowadzić preparaty z fluorem po powierzchniach zębowych i międzyzębowych.

Kiedy fluoryzacja jest szczególnie zalecana?

Fluoryzacja jest szczególnie zalecana:

• u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym,
• u osób z nadwrażliwością szkliwa,
• przy wysokim ryzyku próchnicy (słaba higiena, suchość w jamie ustnej, dieta bogata w cukry),
• u pacjentów ortodontycznych,
• po leczeniu kanałowym, gdy ząb staje się bardziej podatny na uszkodzenia,
• u seniorów, u których pojawiają się recesje dziąseł i próchnica korzenia.

Podsumowanie

Fluoryzacja to jeden z najskuteczniejszych i najbardziej uniwersalnych sposobów ochrony zębów przed próchnicą – zarówno wśród dzieci, jak i dorosłych. Dzięki wielu metodom aplikacji (od lakierów przez płukanki aż po pasty) można dostosować zabieg do wieku, możliwości oraz potrzeb pacjenta.

Nie każda fluoryzacja musi odbywać się w gabinecie – wiele metod można z powodzeniem realizować w domu, szkole czy nawet przedszkolu. Warunek? Świadomość, regularność i odpowiedni dobór preparatów.

Chcesz wiedzieć, która forma fluoryzacji będzie najlepsza dla Ciebie lub Twojego dziecka? Zapytaj stomatologa – to najlepszy krok w stronę zdrowego uśmiechu!

Mikołaj Rybski

Jestem doświadczonym specjalistą ds. produktów w branży stomatologicznej, z wieloletnią praktyką w internetowej sprzedaży sprzętu oraz akcesoriów dentystycznych. Na co dzień śledzę nowinki technologiczne, które mogą wspierać rozwój stomatologii, pomagając zarówno pacjentom, jak i specjalistom. Moja pasja do nowych technologii i innowacji pozwala na dobór nowoczesnych rozwiązań dla klientów, dzięki czemu wspieram ich w wyborze najlepszych narzędzi i materiałów na rynku. Prywatnie stale poszerzam swoją wiedzę z zakresu stomatologii, aby lepiej rozumieć potrzeby pacjentów oraz współczesnych gabinetów dentystycznych.