Zgryz przewieszony – jak wygląda i jak go leczyć?

Prawidłowe ustawienie zębów wpływa nie tylko na wygląd twarzy, ale także na komfort jedzenia, mowę i kondycję całej jamy ustnej. Jedną z częstych nieprawidłowości zgryzu jest zgryz przewieszony, który może prowadzić do problemów funkcjonalnych oraz dolegliwości bólowych. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że ich trudności z żuciem, asymetrią uśmiechu czy nawet bóle głowy mogą wynikać właśnie z tej wady. W tym artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest ten rodzaj zgryzu, jakie są jego przyczyny i objawy oraz w jaki sposób można go skutecznie leczyć.

Czym właściwie jest zgryz przewieszony?

Zgryz przewieszony to wada zgryzu, w której górne zęby boczne (najczęściej kły i zęby przedtrzonowe) nadmiernie nachodzą na zęby dolne, wychodząc poza ich linię. W prawidłowym zgryzie górne zęby delikatnie pokrywają dolne, jednak w tym przypadku dochodzi do znacznego przesunięcia, co może prowadzić do problemów zarówno funkcjonalnych, jak i estetycznych. Ta wada wymaga postawienia indywidualnej diagnozy oraz leczenia dostosowanego do stopnia jej zaawansowania.

Jakie są główne przyczyny powstawania tej wady zgryzu?

Zgryz przewieszony może mieć różne przyczyny, zarówno wrodzone, jak i nabyte. Często jest wynikiem kombinacji kilku czynników, które wpływają na rozwój szczęki, żuchwy i ustawienie zębów. Oto najczęstsze przyczyny tej wady zgryzu:

1. Czynniki genetyczne

Wady zgryzu, w tym zgryz przewieszony, mogą mieć podłoże genetyczne. Jeśli w rodzinie występowały problemy z nieprawidłowym ustawieniem zębów, istnieje większe ryzyko, że dziecko również je odziedziczy. Wpływ na to może mieć nieproporcjonalny rozwój szczęki i żuchwy, co prowadzi do niewłaściwego dopasowania łuków zębowych.

2. Nieprawidłowe nawyki z dzieciństwa

Niewłaściwe przyzwyczajenia mają wpływ na dalszy rozwój zgryzu. Poniżej wymieniamy te najczęstsze.

• Długotrwałe ssanie kciuka, smoczka lub warg – może prowadzić do nieprawidłowego ustawienia zębów i zaburzeń w rozwoju szczęki oraz żuchwy.
• Nieprawidłowy sposób połykania – kiedy język nie układa się prawidłowo podczas przełykania, może wpływać na przemieszczanie się zębów.
• Oddychanie przez usta – często spowodowane przewlekłym katarem, przerostem migdałków lub skrzywieniem przegrody nosowej, co może zaburzać rozwój szczęki i żuchwy.

3. Wady rozwojowe szczęki i żuchwy

Nieproporcjonalny wzrost kości twarzoczaszki może powodować nieprawidłowe ustawienie zębów. Może się zdarzyć, że szczęka rozwija się szybciej niż żuchwa (lub odwrotnie), co prowadzi do nieprawidłowego kontaktu między górnymi i dolnymi zębami.

4. Przedwczesna utrata zębów mlecznych

Gdy dziecko zbyt wcześnie traci zęby mleczne (np. z powodu próchnicy lub urazu), sąsiednie zęby mogą się przesuwać i zajmować nieprawidłowe pozycje. Brak miejsca w łuku zębowym może prowadzić do powstania wad zgryzu, w tym zgryzu przewieszonego.

5. Nieprawidłowe leczenie stomatologiczne

Brak uzupełnienia brakujących zębów, źle dopasowane wypełnienia lub nieprawidłowe leczenie ortodontyczne mogą prowadzić do zaburzeń zgryzu. Niewłaściwie ustawione zęby mogą nie układać się prawidłowo w stosunku do siebie, co sprzyja powstawaniu wad.

6. Zaburzenia mięśniowe i neurologiczne

Niektóre wady zgryzu, w tym zgryz przewieszony, mogą być wynikiem problemów z napięciem mięśniowym w obrębie jamy ustnej i twarzy. Zaburzenia neurologiczne, takie jak porażenie nerwów twarzowych, mogą prowadzić do asymetrycznego rozwoju mięśni, co wpływa na nieprawidłowe ustawienie zębów i szczęki.

Charakterystyczne objawy zgryzu przewieszonego

Tytułowa wada zgryzu objawia się przede wszystkim nieprawidłowym nachodzeniem górnych zębów bocznych na dolne, co zaburza estetykę uśmiechu i może powodować asymetrię twarzy. Wiele osób zauważa trudności w gryzieniu i żuciu, zwłaszcza przy spożywaniu twardszych pokarmów, co wynika z niewłaściwego kontaktu między zębami. Może to prowadzić do nadmiernego obciążenia niektórych partii uzębienia i ich stopniowego ścierania, a w dłuższej perspektywie – nawet do osłabienia szkliwa i zwiększonej podatności na próchnicę oraz inne uszkodzenia.

Częstym objawem zgryzu przewieszonego są także problemy z wymową. Nieprawidłowe ustawienie zębów może powodować trudności w artykulacji niektórych głosek, co może skutkować wadami mowy i wpływać na codzienną komunikację. Wady te bywają szczególnie zauważalne u dzieci, które uczą się poprawnej wymowy, ale także u dorosłych mogą przyczyniać się do dyskomfortu i niepewności w sytuacjach społecznych.

Nieprawidłowy zgryz może prowadzić do zaburzeń w pracy mięśni twarzy i stawów skroniowo-żuchwowych, powodując ich nadmierne napięcie. W efekcie pacjenci mogą odczuwać bóle w okolicy szczęki, skroni, a nawet przewlekłe bóle głowy i karku, które często są błędnie diagnozowane jako migreny lub napięciowe bóle głowy. Mogą również pojawiać się trzaski i przeskakiwanie w stawach skroniowo-żuchwowych, zwłaszcza podczas szerokiego otwierania ust lub jedzenia twardszych pokarmów.

W zaawansowanych przypadkach taki rodzaj nieprawidłowości może prowadzić do nierównomiernego rozłożenia sił nacisku na poszczególne zęby, co może skutkować ich nadmiernym obciążeniem i przyspieszoną erozją. Może to powodować recesję dziąseł, nadwrażliwość zębów, a nawet ryzyko ich rozchwiania. Osoby z tą wadą często odczuwają również dyskomfort estetyczny, co może wpływać na ich pewność siebie i samopoczucie.

Nieleczony zgryz przewieszony z czasem może prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych, dlatego tak ważna jest wczesna diagnostyka i wdrożenie odpowiedniego leczenia ortodontycznego.

Diagnostyka wady zgryzu

Prawidłowa diagnoza zgryzu przewieszonego jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Proces ten wymaga kompleksowej oceny przez ortodontę, który na podstawie szczegółowych badań może określić stopień zaawansowania wady i zaproponować odpowiednią metodę terapii.

1. Wywiad i badanie kliniczne

Pierwszym etapem diagnostyki jest dokładny wywiad z pacjentem. Ortodonta pyta o objawy, takie jak trudności w żuciu, bóle szczęki, napięcie mięśniowe czy problemy z wymową. Ważne jest również ustalenie, czy w rodzinie występowały podobne wady zgryzu, ponieważ mogą one mieć podłoże genetyczne.

Następnie lekarz przeprowadza badanie kliniczne, oceniając:

• ustawienie zębów w stosunku do siebie i do całej szczęki;
• kontakt między górnym i dolnym łukiem zębowym;
• symetrię uśmiechu i twarzy;
• funkcjonowanie stawów skroniowo-żuchwowych.

2. Diagnostyka obrazowa

Aby dokładnie określić stopień wady, ortodonta zleca dodatkowe badania obrazowe, które pozwalają ocenić nie tylko same zęby, ale także układ kości szczęki i żuchwy. Jakie?

• Pantomogram (RTG panoramiczne) – daje ogólny obraz układu zębowego i struktury kostnej.
• Cefalogram (RTG boczne czaszki) – umożliwia analizę relacji między szczęką a żuchwą oraz ocenę profilu twarzy.
• Tomografia komputerowa 3D (CBCT) – stosowana w bardziej skomplikowanych przypadkach, pozwala uzyskać trójwymiarowy obraz struktur kostnych.
• Skanowanie wewnątrzustne – nowoczesna alternatywa dla tradycyjnych wycisków, umożliwiająca precyzyjną analizę ustawienia zębów.

3. Wykonanie modeli diagnostycznych

Na podstawie skanów lub tradycyjnych wycisków gipsowych ortodonta może przygotować modele diagnostyczne, które pomagają w dokładnym zaplanowaniu leczenia. Dzięki nim można przewidzieć, jak będą się przemieszczać zęby podczas terapii ortodontycznej.

4. Analiza funkcjonalna

W niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie dodatkowej analizy funkcjonalnej. Pozwala ona ocenić sposób pracy mięśni żucia, ruchomość żuchwy oraz prawidłowość funkcji stawów skroniowo-żuchwowych. Jest to niezwykle ważne u pacjentów skarżących się na bóle głowy, trzaski w stawach czy nadmierne napięcie mięśniowe.

Czy zgryz przewieszony da się wyleczyć?

Leczenie zależy od stopnia zaawansowania wady, wieku pacjenta oraz przyczyn, które ją spowodowały. W większości przypadków najważniejsze jest wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiednich metod korekcji. Poniżej przedstawiamy najczęściej stosowane sposoby leczenia.

1. Leczenie ortodontyczne

Co może nam zaproponować ortodonta?

• Aparaty ruchome – stosowane głównie u dzieci i młodzieży, pomagają korygować nieprawidłowy rozwój szczęki i żuchwy.
• Aparaty stałe – skuteczne u pacjentów w różnym wieku, pozwalają na precyzyjne ustawienie zębów w prawidłowej pozycji.
• Nakładki ortodontyczne (clear aligners) – przezroczyste nakładki, takie jak Invisalign, stanowią dyskretną alternatywę dla tradycyjnych aparatów.

2. Terapia logopedyczna i ćwiczenia mięśniowe

W niektórych przypadkach zgryz przewieszony może wynikać z nieprawidłowych nawyków, takich jak niewłaściwy sposób połykania czy oddychanie przez usta. Wtedy pomocne mogą stać się ćwiczenia logopedyczne wspomagające prawidłową pracę języka i mięśni twarzy oraz terapia miofunkcjonalna, która pomaga eliminować złe przyzwyczajenia.

3. Leczenie chirurgiczne

Jeśli wada jest poważna i wynika z nieprawidłowego rozwoju szczęki lub żuchwy, konieczna może być operacja ortognatyczna. Zabieg ten polega na chirurgicznej korekcie kości, aby zapewnić prawidłowy kontakt zębów i harmonijny wygląd twarzy.

4. Profilaktyka i wczesna interwencja

Im wcześniej wada zostanie wykryta, tym łatwiej ją skorygować. Regularne wizyty u ortodonty, eliminacja nieprawidłowych nawyków oraz stosowanie odpowiednich metod leczenia w dzieciństwie mogą zapobiec poważnym problemom w przyszłości.

Podsumowanie

Zgryz przewieszony to wada, która może powodować nie tylko problemy estetyczne, ale także trudności w żuciu, mowie oraz dolegliwości bólowe w obrębie szczęki i stawów skroniowo-żuchwowych. Jego przyczyny są różnorodne – od czynników genetycznych po nieprawidłowe nawyki i wady rozwojowe. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie, najczęściej ortodontyczne, pozwalają skutecznie skorygować zgryz i zapobiec powikłaniom. W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie chirurgiczne. Kluczową rolę odgrywa profilaktyka i regularne wizyty u specjalisty, które pomagają wykryć wadę na wczesnym etapie. Leczenie może wymagać czasu, ale jest inwestycją w zdrowie jamy ustnej i komfort codziennego życia. Warto nie bagatelizować problemu i jak najszybciej skonsultować się z ortodontą, aby uniknąć dalszych komplikacji.

Bibliografia

1. Proffit, W. R., Fields, H. W., & Sarver, D. M. (2014). Ortodontyczne leczenie współczesne. Red. wyd. pol. J. Kawala. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
2. Kawala, B., & Antoszewska-Smith, J. (2018). Diagnostyka i planowanie leczenia wad zgryzu. Wrocław: Wydawnictwo Medyczne Cornetis.
3. Dolińska-Zygmunt, G. (2020). Psychologiczne i zdrowotne aspekty wad zgryzu u dzieci i dorosłych. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.

Mikołaj Rybski

Jestem doświadczonym specjalistą ds. produktów w branży stomatologicznej, z wieloletnią praktyką w internetowej sprzedaży sprzętu oraz akcesoriów dentystycznych. Na co dzień śledzę nowinki technologiczne, które mogą wspierać rozwój stomatologii, pomagając zarówno pacjentom, jak i specjalistom. Moja pasja do nowych technologii i innowacji pozwala na dobór nowoczesnych rozwiązań dla klientów, dzięki czemu wspieram ich w wyborze najlepszych narzędzi i materiałów na rynku. Prywatnie stale poszerzam swoją wiedzę z zakresu stomatologii, aby lepiej rozumieć potrzeby pacjentów oraz współczesnych gabinetów dentystycznych.